ความรู้ที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการฟื้นฟูและพัฒนาจิตใจ

ครอบครัวบำบัด

     คงจะปฏิเสธกันไม่ได้ว่าครอบครัวเป็นหน่วยเล็กๆ แต่มีความสำคัญมาก

     มีอยู่ครอบครัวหนึ่ง คุณพ่อเป็นคนที่เจ้าระเบียบมาก ขี้บ่น แล้วยังไม่ค่อยแสดงความรักกับทั้งภรรยาและกับลูกสาวอีก ส่วนคุณแม่ก็เป็นสาวนักธุรกิจที่ไม่ค่อยมีเวลาให้ครอบครัวเท่าไหร่ แต่เมื่อกลับมาอยู่บ้านคุณแม่ก็จะชดเชย โดยการดูแลและตามใจลูกสาวคนเดียวแบบสุดๆ คุณลูกสาวก็เลยเริ่มมีพฤติกรรม เอาแต่ใจ ขี้งอน แต่ก็กลัวพ่อ บางครั้งก็เลยเก็บกด เพราะไม่อยากโดนคุณพ่อด

     ในความที่ในครอบครัวนี้ทั้งคุณพ่อและคุณแม่มีทัศนคติในการเลี้ยงลูกแตกต่างกัน และมีความเห็นในทิศทางของครอบครัวที่ต่างกันด้วย ทำให้ทั้งคู่มีปัญหาที่ต้องมาทะเลาะกันให้ลูกเห็นบ่อยๆ บางครั้งก็เรื่องลูก บางครั้งก็เรื่องงานและหลายๆ ครั้งก็เรื่องที่ไม่เป็นเรื่อง


     คุณลูกสาว ก็ไม่อยากให้คุณแม่กับคุณพ่อต้องทะเลาะกัน คราวนี้เด็กจะทำยังไง เขาก็เลยจัดการทำตัวเองให้มีปัญหาซะ พ่อกับแม่จะได้มาคุยกันเพื่อหาทางจัดการกับเขาคนเดียว เป็นไงความคิดของเด็กๆ ฉลาดมั้ย

         
      เด็กๆ เนี่ยฉลาดนะ ทำเหมือนผู้ใหญ่เลย ที่รู้ว่า ถ้าอยากให้ใครเป็นมิตรกัน ก็พยายามสร้างศัตรูให้เขาเป็นคนคนเดียวกัน แล้วเดี๋ยวทั้งสองคนนั้นก็จะมารักกัน หารือกันเอง

     ที่นี้คุณลูกก็เลยเริ่มมีปัญหาไม่ยอมไปโรงเรียน บางครั้งก็ทำเป็นไม่สบายบ้าง ปวดหัว อาเจียน ปวดท้อง และเขาก็ขู่คุณพ่อ คุณแม่โดยการจะไปโดดตึกตาย

     สรุปคุณคิด ว่าเรื่องนี้  “ใครเป็นตัวปัญหา”

     จึงเห็นได้ว่า ครอบครัวนี้มีความสัมพันธ์กันอย่างมาก คำว่าครอบครัวมีความหมายกว้างมากไม่ได้จำเป็นว่า ครอบครัวต้องมีสมาชิกเป็น พ่อ แม่ ลูก เท่านั้น แล้วถ้าอยู่กันเฉยๆ ไม่ได้แต่งงาน  ไม่ได้มีลูก, เป็นเพศเดียวกันรักกัน แล้วรับลูกมาเลี้ยง, พ่อ (แม่) ที่เลี้ยงลูกคนเดียว, พี่น้องที่อยู่ด้วยกันตามลำพัง แบบนี้เราเรียกว่า เป็นครอบครัวเดียวกันได้รึเปล่า

    ตัวอย่างนี้เรียกว่า “กลุ่มบุคคลที่มีความผูกพันกันทางอารมณ์ และจิตใจ มีการดำเนินชีวิต ร่วมกัน รวมทั้งมีการพึ่งพากันทางสังคมและเศรษฐกิจ มีความสัมพันธ์กันทางกฎหมาย หรือทางสายโลหิต” (จาก คณะอนุกรรมการด้านครอบครัวในคณะกรรมการส่งเสริมและประสานงานสตรีแห่งชาติ)


      ตลอดการดำรงชีวิต (ของสิ่งมีชีวิตทุกชนิดที่เป็นสัตว์สังคมบนโลก) ก็ล้วนมีความผูกพันกับ ครอบครัวทั้งสิ้น และการที่จะประกอบขึ้นเป็นครอบครัวได้นั้น ก็ต้องมีบุคคลอย่างน้อยก็ 2 คนขึ้นไปมาอยู่ร่วมกัน ดังนั้นจึงทำให้ ครอบครัว เป็นระบบของความสัมพันธ์ไปด้วยในตัว (Relation System) และเมื่อพูดถึงคำว่า ระบบครอบครัวก็จัดเป็นระบบ ระบบนึงเช่นเดียวกัน ซึ่งมันต้องประกอบด้วย การที่ต้องมี

1. มีการสื่อสารระหว่างกัน 

2. มีขอบเขตซึ่งกันและกัน ในแต่ละระบบย่อย (มี Boundary ระหว่างกัน มีการให้อิสระต่อกัน)

3. มีการปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อม   

     อันนี้ก็เนื่องจาก ครอบครัวเนี่ยมีสภาพที่เป็นระบบเปิดซึ่งก็คือ มีการแลกเปลี่ยนข้อมูลกับสิ่งแวดล้อมภายนอกตลอดเวลา ไม่หยุดนิ่ง และมีผลกระทบต่อกันอยู่ตลอดการปรับตัวนี่สำคัญมาก เพราะโดยปกติแล้ว ระบบมักจะรักษาภาวะสมดุลด้วยการ ปรับตัว ซึ่งอาจใช้วิธีการ เปลี่ยนความคิด อารมณ์ที่เกี่ยวข้องในการเผชิญกับปัญหาต่างเป็นไป ในทางที่ดี หรือที่เรียกว่า Reframing หรือเหมือนกับการที่มีความคิดเชิงบวก (Positive Thinking) อีกวิธีนอกจากจะเป็นการเปลี่ยนมุมมอง ความคิดแล้ว ครอบครัวอาจใช้ การวิเคราะห์ปัญหาร่วมกัน เพื่อ นำมาประเมินสถานการณ์ และวางแผนการแก้ปัญหาร่วมกันก็ได้ (Cognitive Appraisal)

4. มีการจัดระบบภายในระบบย่อย (Self-Organization and Self –Maintenance) และระบบรวม

5. มีการประมวลข้อมูลข่าวสารกัน 

6. มีการดูแลการทำหน้าที่ของทั้งระบบย่อย (แต่ละคน) และระบบรวม (ครอบครัว)

      ที่จริงแล้วไม่มีใครที่เป็นตัวปัญหาได้เพียงคนเดียว  มันเหมือนกับ ก๋วยเตี๋ยว ที่แค่ เส้นอย่างเดียวก็เป็นก๋วยเตี๋ยวไม่ได้ ต้องมีองค์ประกอบหลายๆอย่าง มารวมกัน ทั้งนี้ก็เพราะ ความสัมพันธ์ระหว่างคน ในครอบครัวเนี่ยมีความซับซ้อนอยู่มากทีเดียว เรียกว่าเป็น ความสัมพันธ์แบบวงกลม (Circular Causality) 

     การที่มีคน คนนึงในครอบครัวอุปโลกตัวเองขึ้นมาเป็นตัวปัญหา มันไม่เพียงแต่บอกว่า คนนั้นมีปัญหา เพราะที่จริงมันบ่งบอก ถึงปัญหาของระบบครอบครัว

"ครอบครัวนี่ก็เหมือนกับจิ๊กซอร์ ที่ต้องมีหลายๆ ส่วนมาประกอบกัน เพื่อเป็นภาพที่สวยงามได้"

          FAMILY = F+A+M+I+L+Y

• F=Freedom - แต่ละคนควรมีขอบเขตของกันและกัน ให้อิสระซึ่งกันและกันบ้าง
  
  

• A=Attachment - การที่สมาชิกแต่ละคนมีความผูกพันกันในระดับที่เหมาะสม
  
  

• M=Maintenance – ความสามารถในการปรับตัว เพื่อการคงสถานภาพความเป็นครอบครัว
  
  

• I=Identity – ครอบครัวแต่ละครอบครัว มีเอกลักษณ์ของตัวเอง มีทิศทาง มีแนวทางการดำเนินชีวิตที่มีรูปแบบของแต่ละครอบครัว และสมาชิกก็รับรู้ และยินดีที่จะปฏิบัติตามอย่างมีความสุข 
  
  

• L=Love – ความรัก อันนี้ต้องรวมทั้งความเข้าใจ และการให้อภัย ยอมรับในบทบาทซึ่งกันและกัน
  
  

• Y=Yearning - ความปรารถนาพื้นฐานของมนุษย์ที่ควรจะได้รับการตอบสนองจากครอบครัว ไม่ว่าจะเป็น ปัจจัย 4 เช่น ที่อยู่ ยารักษาโรค อาหาร เสื้อผ้า หรือแม้กระทั่งความปรารถนาทางด้านจิตใจ ก็เช่น ความปลอดภัย ความสงบ ความสุข ฯลฯ 

     "พอจะเห็นแนวทางการทำครอบครัวบำบัด (ได้ด้วยตัวคุณเอง) กันบ้างแล้ว จิ๊กซอร์ขิ้นไหนที่เรายังขาดก็หามาเติม ส่วนไหนที่ครอบครัวของเรามีอยู่แล้ว ก็ทำให้มันสมบูรณ์มากขึ้น บอให้ทุกคนมีครอบครัวที่แสนสุข"

ขอขอบคุณ http://drpreaw.blogspot.com/